De Japanse theeceremonie: thee als heilzaam levenselixer

In Japan is het serveren van thee zowel een pure verfijnde vorm van kunst als een spirituele discipline. De theeceremonie, bekend als The Ritual of Chadō, heeft altijd gedraaid om het focussen op het nu, met daarbij zorgvuldige en nauwkeurige aandacht voor deze ceremonie.

Ongeveer 400 jaar geleden gaf de meester Sen no Rikyu de theeceremonie een diepere betekenis. Vandaag de dag is de filosofie van thee nog steeds een complex, levenslang gebruik, waarbij architectuur, kalligrafie, bloemen, de tuin, aardewerk en vele andere dingen een rol spelen. Er bestaat zelfs een woord voor deze toewijding: kokoroire, wat Japans is voor “iemands hart volledig toewijden aan de theeceremonie”.

Sen no Rikyu (1522–1591) was de vader van De Weg van de Thee. En de hedendaagse theeceremonie is een directe afstammeling van zijn filosofie en wijze lessen.

Rust en sereniteit

De theeceremonie is, als een kunstvorm, een prachtige gelegenheid om de eenvoud van de theeruimte te waarderen, net als het gevoel van de chawan, de theekom, in de handen, het speciale gezelschap van anderen, en een kalm moment van zuiverheid.

Een van de vernieuwingen die Sen no Rikyu doorvoerde was dat alle bezoekers van het theehuis naar binnen moesten kruipen via een smalle kruipruimte, de nijiriguchi, waardoor iedereen gelijk werd, of je nou een shōgun was of een boer.

De pracht van aandacht

De ceremonie wordt uitgevoerd door de teishu en is een complexe aangelegenheid. Sommige theeceremonies kunnen soms wel vier uur lang duren. Iedereen die aanwezig is, moet de ceremonie aandachtig volgen,met de zin ichi-go ichi-e (“één kans; één ontmoeting”) in gedachten. Met de achterliggende gedachte dat deze geliefde gelegenheid een unieke kans is.

De belangrijkste instrumenten zijn de bamboekwast (chasen), het theebakje voor de matcha in poedervorm, (natsume), bamboelepel (chashaku), theekom, pot of schaal voor zoetigheid, en de ketel en koperslager. Elk instrument is zorgvuldig uitgekozen en heeft zijn eigen specifieke plaats en functie.

De filosofie van thee

Harmonie, respect, zuiverheid en rust zijn de pilaren van De Weg van de Thee:

• Wa staat voor harmonie

Er is harmonie in de natuur, daarom zal de teishu proberen om deze te vertalen naar het theehuis en de tuin er omheen. De instrumenten die gebruikt worden tijdens de theeceremonie moeten ook in visuele harmonie met elkaar zijn.

• Kei staat voor respect

Gasten horen diep respect te tonen, wat hun status ook is. In de theeruimte knielen en buigen gasten voor de hangende rolschildering, ze zitten op de tatamimat op de vloer. Het voorzichtig en bedachtzaam omgaan met de theekom en de andere instrumenten zijn ook tekenen van respect.

• Sei staat voor puurheid

Op het moment dat je de theeruimte in kruipt laat je het dagelijkse leven achter je; dit is een plek om te revitaliseren, af te remmen en van elkaars aanwezigheid te genieten. Het ceremoniële reinigen van het servies door de gastheer is een manier van het tonen van zuiverheid, en legt de nadruk op de objecten.

• Jaku staat voor kalmte

Volgens de leer van Sen no Rikyu kunnen we kalmte pas belichamen nadat harmonie, respect en zuiverheid zijn ervaren en omarmd.