Przygotuj się, aby zrozumieć, jak wpływają one na wszystko: od snu, przez energię życiową, aż po nastrój.

Kobiece hormony są nieprzewidywalne i trudno je okiełznać. Zmieniając się w każdej dekadzie życia, od okresu dojrzewania, miesiączkowania, ciąży, aż po perimenopauzę i menopauzę, zachowują się jak rollercoaster, wpływając zarówno na zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Ale im więcej się o nich wie, tym lepiej można sobie z nimi radzić, ponieważ obojętnie, czy akurat odpowiadają za niesamowity przypływ energii, czy też potworne skurcze, hormony mogą mieć wpływ na wszystko z czym trzeba się zmierzyć w codziennym życiu.  

Dzięki kolejnym badaniom nad hormonami i przełamywaniu tabu związanego z tematem zdrowia kobiet, kwestia ta zaczyna być traktowana bardziej poważnie w wielu krajach i firmach. „Hiszpania, na przykład, wprowadziła płatny urlop menstruacyjny dla kobiet doświadczających silnych bólów miesiączkowych, uznając wpływ okresu na samopoczucie i efektywność kobiet w pracy” — wyjaśnia Laura Dowling, farmaceutka, założycielka marki suplementów FabU, a także gospodyni podcastu, w którym prowadzi rozmowy na temat zdrowia kobiet. 

„Ponadto kobiety w wieku okołomenopauzalnym i menopauzalnym stanowią najszybciej rosnącą grupę aktywnej zawodowo populacji, więc wiele firm dostrzega znaczenie wdrażania polityki wspierania ich w okresie menopauzy, aby móc nadal korzystać z doświadczenia i wiedzy tych kobiet w dłuższej perspektywie”. 

Dostrzeżenie problemu i zapewnienie kobietom wsparcia zmniejsza ryzyko ich przejścia na wcześniejszą emeryturę lub przerwania kariery zawodowej, co mogłoby negatywnie wpłynąć na ich zdrowie psychiczne. Mniejsza stygmatyzacja tej kwestii sprzyja również bardziej otwartym, wnikliwym rozmowom na ten temat. Dzięki podcastom oferującym cenne wskazówki i komentarze ekspertów oraz aplikacjom takim jak Clue i Flo, które umożliwiają rejestrowanie i monitorowanie objawów i odczuć, kobiety zyskują większą świadomość. W ten sposób są w stanie przejąć kontrolę nad swoim życiem i podejmować przemyślane decyzje dotyczące np. tego, kiedy ćwiczyć i spotykać się z ludźmi, czy też jakie suplementy są dla nich najlepsze i kiedy powinny zadbać o więcej snu. 

W tym artykule opisujemy wszystkie aspekty tego, co dzieje się z hormonami na każdym etapie życia – od okresu dojrzewania i ciąży po perimenopauzę i menopauzę… 

Hormony w okresie dojrzewania 

Natasha Richardson, ekspertka ds. zdrowia hormonalnego i założycielka firmy Forage Botanicals, mówi, że dojrzewanie i cykl menstruacyjny rozpoczynają się w mózgu. „Gonadotropina uwalnia stopniowo gromadzone przez lata hormony poprzedzające pierwszą owulację, które informują organizm o gotowości do dojrzewania. To dlatego przed pojawieniem się miesiączki można zaobserwować także inne objawy dojrzewania” — wyjaśnia Natasha.  

Pobudzając organizm do produkcji estrogenu i progesteronu, hormony te przyczyniają się do wzrostu piersi, pojawienia się owłosienia i rozpoczęcia cyklu menstruacyjnego. „Wiele osób nie wie, że jajniki produkują też testosteron, który ma istotny wpływ na masę mięśniową, poziom energii i ogólny rozwój fizyczny kobiety” — mówi Laura.  

Po rozpoczęciu się regularnych cykli, comiesięczne wahania kondycji fizycznej pociągają za sobą często obciążenie psychiczne, które może objawiać się drażliwością, nadwrażliwością i większą samoświadomością. „Zwiększona wrażliwość i podwyższona samoświadomość jest częścią psychologicznego dostosowywania się do okresu dojrzewania” — potwierdza Smita Sinha, pracująca na stanowisku konsultant ginekolog w Serenity Women’s Clinic. „Zespół napięcia przedmiesiączkowego jest również rzeczywistym problemem, który w różnym stopniu dotyka wiele kobiet. Obejmuje on zespół objawów emocjonalnych, fizycznych i psychicznych, które pojawiają się w dniach poprzedzających menstruację i są związane ze zmianami poziomu hormonów, takich jak estrogen i progesteron, które z kolei mają wpływ na zachodzące w mózgu procesy chemiczne”. 

Na szczęście coraz więcej ludzi przestaje przejmować się stygmatyzacją związaną z menstruacją i podejmuje rozmowy na ten temat. „W poszczególnych grupach wiekowych wokół miesiączki istnieje wiele niedopowiedzeń i negatywnych emocji, ale pozytywny język pokolenia Z i reklamy przełamujące to tabu pomagają w normalizacji kwestii okresu” — przyznaje Natasha.  

Laura podkreśla również znaczenie szerszej edukacji i dyskusji, które pomogą ograniczyć stygmatyzację, dzięki czemu wszyscy zyskają więcej wiedzy, co pozwoli im odczuwać większą pewność siebie i mniej wstydu, by rozmawiać o tym, jak się czują. 

Hormony w czasie ciąży 

Podobnie jak w przypadku miesiączki, każda kobieta inaczej przechodzi ciążę – niektóre wyglądają i czują się wspaniale, inne zaś odczuwają dyskomfort i zmiany nastroju, a stan ich cery zdecydowanie się pogarsza. „Podczas ciąży dochodzi do wzrostu poziomu kilku kluczowych hormonów, w tym estrogenów, progesteronu i gonadotropiny kosmówkowej (hCG). Wspierają one rozwój dziecka, podtrzymują funkcje endometrium i przygotowują ciało do porodu i karmienia piersią” — mówi Laura. „Hormony te pomagają też w zwiększeniu przepływu krwi do macicy, rozluźnieniu mięśni, umożliwiając pomieszczenie rosnącego dziecka oraz pobudzają rozwój tkanki gruczołowej piersi”.  

Dla niektórych kobiet ta nowa dawka hormonów może być jak zastrzyk energii, zapewniając im dobre samopoczucie i blask skóry na skutek poprawy krążenia. „W szczególności w drugim trymestrze ciąży wiele kobiet czuje najwięcej energii i doświadcza mniej dolegliwości, takich jak poranne mdłości, odzyskując witalność” — kontynuuje Laura. 

Jednak u wielu kobiet jest inaczej, a zmiany hormonalne mogą prowadzić do uciążliwych skutków ubocznych. „Podwyższony poziom estrogenu może powodować nasilenie niepokoju lub wahania nastroju, zmęczenie, nudności i zmiany skórne, takie jak przebarwienia (melasma) lub trądzik” — wyjaśnia Smita. „U niektórych pojawia się też wywołana przez ciążę cukrzyca lub nadciśnienie. Ponadto podwyższony poziom progesteronu może wywoływać refluks żołądkowy, wzdęcia i zaparcia, powodując fizyczny dyskomfort podczas ciąży”. 

Wysokie stężenie progesteronu wpływa na rozluźnianie i rozciąganie się ciała w sposób, w jaki nie było to możliwe wcześniej i choć jest to niezbędne dla ciąży, może powodować ból pleców i dyskomfort w stawach. Utrzymywanie się tego stanu może prowadzić nawet do rozejścia się spojenia łonowego, jednak – jak zapewnia Natasha – można temu zaradzić za pomocą fizykoterapii i specjalistycznej odzieży. 

Inne sposoby, które pomagają złagodzić skutki wyższego poziomu hormonów, to odpoczynek, regularne spożywanie niewielkich posiłków w celu uregulowania poziomu cukru we krwi, picie herbaty imbirowej i ograniczenie spożycia soli. Przyszłe mamy mogą także zdecydować się na poduszki ciążowe, które zdecydowanie poprawią komfortu podczas relaksu i snu. Ważne jest również, aby w tym okresie korzystać z pomocy przyjaciół, rodziny lub grup wsparcia.  

Hormony w okresie perimenopauzy/menopauzy 

Inaczej niż w przypadku regularnych cykli, które przebiegają według bardziej przewidywalnego schematu miesięcznego, oraz ciąży, która powoduje gwałtowny wzrost poziomu hormonów, okres okołomenopauzalny przypomina jazdę na hormonalnym rollercoasterze – zdecydowanie nieprzewidywalnym i niestabilnym. „Poziom estrogenu, progesteronu i testosteronu gwałtownie wzrasta i spada, stopniowo stabilizując się na niższym poziomie niż wcześniej. Jednak dopiero rok po ostatniej miesiączce można mieć pewność, że te wahania się zakończyły, a poziom hormonów będzie na pewno niższy niż wcześniej” — wyjaśnia Natasha.  

Cały proces może trwać od roku do ośmiu lat, a moment jego rozpoczęcia i czas trwania różnią się w zależności od kobiety. „Niektóre kobiety zaczynają zauważać pierwsze objawy około 40. roku życia, natomiast inne mogą nie doświadczać zauważalnych zmian nawet do 50. roku życia” — wyjaśnia Laura. „W tym czasie zaburzenia równowagi hormonalnej mogą nie tylko sprawić, że miesiączka będzie obfitsza, bardziej skąpa lub nieregularna, ale także wywołać uderzenia gorąca i nocne poty z powodu wahań poziomu estrogenu, które wpływają na zdolność organizmu do regulacji temperatury. Co więcej, niestabilny poziom estrogenu i progesteronu może wpływać na neuroprzekaźniki w mózgu, które z kolei wywołują zmienność nastroju i odczuwanie niepokoju. Oprócz tego, zmiany fizyczne wynikające z obniżonej ilości estrogenu prowadzą do mniejszej elastyczności skóry, pogorszenia kondycji stawów i mogą prowadzić do przyrostu masy ciała. Należy pamiętać także o GSM, czyli menopauzalnym zespole układu moczowo-płciowego, który choć występuje często, jest bagatelizowanym schorzeniem, obejmującym suchość pochwy, podrażnienia i dyskomfort, a także nasilone dolegliwości układu moczowego, takie jak parcie na pęcherz i nawracające infekcje. Przyczyną menopauzalnego zespołu układu moczowo-płciowego jest ścienianie śluzówki pochwy i tkanek dróg moczowych na skutek obniżenia się poziomu estrogenów”. 

To właśnie wtedy suplementy takie jak wapń, witamina D i magnez mogą przyjść z pomocą we wspomaganiu zdrowia kości i snu. Wiemy też, że kwasy omega-3, witaminy z grupy B, a nawet grzyby funkcjonalne pomagają łagodzić i wspierać różne dolegliwości związane z okresem perimenopauzy i menopauzy. Dla niektórych kobiet skuteczna może być także terapia hormonalna, której celem jest uzupełnienie spadającego poziomu hormonów. Dostępne są również terapie estrogenowe stosowane w leczeniu menopauzalnego zespołu układu moczowo-płciowego. 

Przejście w stan menopauzy następuje po upływie 12 miesięcy od ostatniej miesiączki, co oznacza koniec wahań hormonów, ponieważ stężenie estrogenu i progesteronu znacznie się obniża, osiągając niski, stabilny poziom. Jak można się spodziewać, brak obecności tych hormonów prowadzi do wystąpienia różnych objawów. „Mogą pojawić się uderzenia gorąca, zaburzenia snu, wahania nastroju i zmniejszona gęstość kości. Wszystkie te niedogodności mogą mieć wpływ na codzienne funkcjonowanie” — przyznaje Smita.  

Menopauzalny zespół układu moczowo-płciowego może być problemem dla niektórych kobiet, podobnie jak wypadanie włosów i suchość skóry z powodu braku estrogenu. Jego niedobór może też mieć wpływ na serce, ponieważ estrogen pomaga w utrzymaniu prawidłowej kondycji naczyń krwionośnych. Na skutek zmian hormonalnych, wiele przechodzących menopauzę kobiet narzeka również na „mgłę mózgową”, która wpływa na zaburzenia pamięci i koncentracji. 

Na szczęście stale prowadzone badania nad menopauzą i zmianami hormonalnymi wskazują sposoby, jak wspierać i zarządzać gospodarką hormonalną. „Ostatnie badania podkreślają rolę żywności, a z punktu widzenia równowagi hormonalnej korzystna okazuje się dieta bogata w owoce, warzywa i kwasy tłuszczowe omega-3. Pojawiają się także dowody na to, że ulgę przynoszą pewne składniki roślinne” — mówi Laura. 

Dzięki kolejnym badaniom, dyskusjom i aplikacjom, które pomagają monitorować cykle i wahania hormonalne, coraz częściej mówi się zdrowiu kobiet.  

Więcej zasobów i informacji: 

• Dobre samopoczucie kobiet 

• Centrum Badań nad Zdrowiem Kobiet 

• Uniwersytet Hormonalny 

Znajdziesz tu artykuły wsparte wiedzą naukową, które pomogą Ci dokonywać świadomych wyborów dotyczących zdrowia i hormonów, abyś mogła poczuć się silniejsza, nawet w chwilach słabości.